Vraag : Toen het volk Israël de Jordaan overtrok, werd er een monument opgericht bestaande uit twaalf stenen, één steen voor elke stam (Jozua 3). Nu ken ik de gewoonte van Joodse mensen (en anderen) om bij bezoek aan een begraafplaats een steen achter te laten op het graf van de dierbare overledene. Is deze gewoonte (om een steentje achter te laten op de zerk) afgeleid van het Jozua-verhaal?
Antwoord : Zoals met zoveel joodse gebruiken is ook het ontstaan van de gewoonte om steentjes op graven achter te laten na bezoek niet gedocumenteerd. Dat de gewoonte afgeleid zou zijn van de stenen bij de overtocht door de Jordaan lijkt mij onwaarschijnlijk. Eerder zijn beide gebruiken uiting van eenzelfde fenomeen, te weten het gebruik van stenen als herkennings-, herdenkings- en begrenzingstekens. De stenen bij de Jordaan hebben de laatste twee functies gehad: herdenking van de doortocht en grensteken (van nu af is het land vanaf hier van ons). Grensstenen gaven ook het machtsgebied aan niet alleen van een volk, maar ook van de goden van dat volk. Het stiekem verplaatsen van de grensstenen was een bekend verschijnsel in de Oudheid, dat werd aangemerkt als heiligschennis.
Ook werden stenen in Israël gebruikt om mensen onder te begraven of graven mee te markeren, zodat men er niet ongemerkt overheen kon lopen als men rein (= geschikt om mee te doen aan de offerdienst) moest blijven. De huidige gewoonte op begraafplaatsen om een steentje achter te laten na bezoek is een vorm van eerbetoon: het materialiseren van de gedachte dat er aan de dode gedacht is. Het graf is immers de plek waar men iemands leven gedenkt. Zoals niet-joden bloemen leggen. Maar bloemen verwelken, stenen niet.