Interview

Zwolle zonder sjoel is ondenkbaar - Monique Ratheiser - 2014
De Stentor (21 juli)

ZWOLLE 21 juli 2014 - Het is vandaag precies 115 jaar geleden dat de synagoge in de Zwolse binnenstad werd ingewijd.

   Peter van 't Riet zet zich als bestuurslid
   in voor het voortbestaan van de synagoge
   in Zwolle.
Foto: Frans Paalman.

In opdracht van de Joodse gemeente, die destijds zo'n 600 leden telde, werd de synagoge aan de Samuel Hirschstraat in Zwolle ontworpen door de Zwolse architect F.C. Koch en gebouwd door aannemer L. Meyer jr. Precies 115 jaar geleden, op 21 juli, werd het gebouw ingewijd.

Ondanks de grillig verlopen geschiedenis die volgde heeft men het karakter en de functie van de synagoge weten te behouden. Ray Teyken, voorzitter van de Joodse Gemeente Zwolle: "Essentieel voor ons als Joodse gemeente is dat de synagoge, door de Joden zelf vaak met 'sjoel' aangeduid, een afschildering van de Tempel is (Teyken refereert hier aan de Joodse Tempel die tot het jaar 70 van de eerste eeuw in Jeruzalem stond en waar de zogenaamde Klaagmuur het laatste restant van is, red.). De sjoel is een huis voor ons om in te bidden en samen te zijn. Daarnaast is het een huis van herinnering geworden: aan de muren in het centrale deel van de sjoel hangen plakkaten met de namen van de leden die in de oorlog zijn omgekomen."

Hoewel de Joodse gemeente de belangrijkste gebruiker is van de synagoge, is zij niet meer de eigenaar van het gebouw. De gemeente is te klein om de kosten van het monumentale pand op te kunnen brengen. Het eigendom is daarom ondergebracht in een stichting, de Stichting Behoud Joodse Monumenten Zwolle. Deze heeft het beheer van het gebouw en de coördinatie van de verschillende evenementen overgedragen aan een andere stichting, Stichting Voortbestaan Synagoge Zwolle. Peter van 't Riet, bestuurslid van de Stichting Voortbestaan: "Noem mij maar de verhuurmanager van de sjoel. Bij mij komen de aanvragen voor activiteiten in de sjoel binnen en ik bekijk of die activiteiten niet strijdig zijn met het bijzondere karakter van het gebouw. Zo worden tentoonstellingen georganiseerd maar ook concerten of feesten en bijeenkomsten van uiteenlopende aard. De Stichting Iudaica Zwolle, een niet-religieuze stichting ter verspreiding van kennis over Joodse religie en cultuur, organiseert cursus bijeenkomsten en rondleidingen. Prioriteit heeft echter altijd de opgave het gebouw te bewaren voor de Joodse gemeente. Er moet hier in Zwolle een Joodse gemeente kunnen blijven en die moet hier haar thuis kunnen vinden."

De Joodse gemeente heeft in de afgelopen decennia zware tijden gekend. Er zijn uit de Tweede Wereldoorlog slechts zo'n 240 leden teruggekomen en die zijn niet allemaal naar Zwolle teruggekeerd. Jonge mensen trokken ook weg uit Zwolle en de gemeente vergrijsde en werd kleiner. In de jaren zestig van de vorige eeuw werd al eens gesproken over verkoop van de synagoge en in de jaren tachtig was volgens Van 't Riet de gemeente 'op sterven na dood'. Er ging echter een enorme impuls uit van de restauratie van de synagoge die van 1984 tot 1989 plaatsvond en waarvan Van 't Riet een initiatiefnemer was. Ray Teyken: "Een gigantische inspanning is geleverd door mensen en organisaties als het Rijk, de provincie en de stad Zwolle om de synagoge te behouden voor de hele Zwolse gemeenschap. Door openstellingen van het gebouw kan iedereen er deelgenoot van worden.

De Joodse gemeente heeft in de afgelopen tijd een lichte groei gezien en onze tweewekelijkse sjabbatdiensten worden goed bezocht. We zijn weer een hechte en actieve gemeenschap geworden. Dat is goed, want het niet meer aanwezig zijn van de sjoel en een Joodse gemeenschap in Zwolle is toch ondenkbaar."


This is the website of Peter van 't Riet