Interview

Jezus was orthodoxe jood - Jelmer Krom - 2002
Interview in: HSK, Hogeschoolkrant Windesheim (25 april) pagina 7

Jezus is niet wie we denken, betoogt Peter van 't Riet. De ict-directeur van Windesheim schreef een leesbaar theologisch boek met een missie: terug naar Jezus' joodse oorsprong. Dat daarmee alle christelijke tradities op de schop gaan, is niet meer dan logisch.

   Foto Nathalie Mietes

Op de hogeschool zwaait Van 't Riet (53) de scepter over de dienst ict, daarbuiten is hij een geziene gast in joodse kring. Gezien - als voorzitter van de lokale Stichting Judaica, maar vooral als auteur en leermeester over de joodse grondslagen van de christelijke leer. En als gast - want een gelovige jood is hij niet. Maar veel scheelt het niet. Van 't Riet zit vaker in de synagoge dan in de kerk. En in ‘Christendom à la Jezus' bepleit hij een terugkeer naar de joodse roots van een man die misschien altijd verkeerd is uitgelegd in de religie die zijn naam draagt. Is de ict-directeur van onze christelijke hogeschool van zijn geloof gevallen? "Alleen wat betreft het traditionele christendom. Dat is voor mij niet goed", zegt Van 't Riet, die een 'vroom gereformeerde' opvoeding genoot. Hij zette de dogmatiek van zijn jeugd overboord toen hij merkte dat de bijbel in de christelijke leer "onvermijdelijk maar onbegrijpelijk" was. Sinds zijn studententijd aan de Vrije Universiteit probeert Van 't Riet de authentieke Jezus te vinden. Hij vond hem in het jodendom.

"Ik ontkom er niet aan, Jezus was een orthodoxe jood", zegt Van 't Riet. In het boek, dat afgelopen najaar uitkwam, vergelijkt de auteur Jezus' levenswandel met wat destijds de joodse tradities waren. De ict-manager doet in zijn vrije tijd jarenlang uitputtend literatuuronderzoek: historisch, theologisch en zelfs archeologisch. Hij publiceerde al eerder onderdelen van dit boek. "Ik vind monnikenwerk heerlijk."

Gaandeweg zijn onderzoek concludeerde Van 't Riet dat Jezus te werk ging als een joodse leermeester. "Je moet zijn nalatenschap zien door de ogen van zijn joodse tijdgenoten, niet door die van de eerste kerkvaders of middeleeuwse monniken. Zij waren al ver verwijderd van die joodse oorsprong." De auteur betoogt dat elk tijdsgewricht zijn eigen interpretatie gaf aan Jezus, hij vergelijkt het met de Nachtwacht. "Men vergeet dat dat een schuttersstuk was en onthoudt alleen het nachtelijke karakter van het schilderij. Hetzelfde gebeurt met de pionier Jezus. Hij was ineens de eerste marxist, feminist of socialist. Maar we kunnen hem beter zien als de orthodoxe jood die hij was, lastpak in een Romeinse vazalstaat."

Interpretatie
Hoofdstukken zijn gewijd aan bijvoorbeeld de maaltijd, doop, eredienst en rustdag. Maar ook abstracties als mensbeeld en verzoening komen aan bod. Het gaat volgens Van 't Riet al mis bij de interpretatie van teksten: het joodse woord voor 'gebed' blijkt af te stammen van een woord dat slaat op zelfbezinning. In de joodse traditie is bidden nog steeds zoiets, in de christelijke kerk is bidden volgens de auteur vaak verworden tot vragen of smeken.

'Christendom à la Jezus' leest voor de ontvankelijke lezer als één grote 'aha-erlebnis'. Van 't Riet gaat systematisch te werk, prettig leesbaar in 255 pagina's. Wat betreft de rustdag begint hij bijvoorbeeld met de joodse oorsprong van de sabbat. Vervolgens beschrijft hij hoe die in het jodendom van Jezus' tijd werd beleefd. Vanuit die context heroverweegt hij wat Jezus volgens de evangeliën over de rustdag zei tegen zijn discipelen. Tenslotte beschrijft Van 't Riet hoe de christelijke kerk de zondag (en niet de zaterdag) tot algehele rustdag maakte.

"Met het joodse interpretatiekader stap ik buiten de christelijke theologie," weet Van 't Riet. "Een term als 'zoon van God' is oorspronkelijk anders bedoel. De kerkelijke uitleg is in strijd met de joodse leer, waarin die term een andere betekenis heeft." Voor joden is de analyse belangrijker dan de tekst zelf, Van 't Riet weet dat dat haaks staat op de christelijke ordening. Discussie is weleens moeilijk, merkt de auteur. Hij stoort zich eraan dat christelijke conclusies over bijvoorbeeld reinheid soms in tegenspraak zijn met andere teksten in hetzelfde bijbelboek.

Verademing
Ook in zijn werk op de hogeschool gaat Van 't Riet uit van de joodse traditie om niet te pretenderen de waarheid in pacht te hebben, maar wel scherp je mening te formuleren. "Dat is een verademing. In het jodendom bestaat niet één waarheid. En andere meningen zijn geen bedreiging. Getuige het grapje: 'twee joden drie meningen.' Joodse bespiegelingen zijn vaak ook humoristischer dan de loodzware tradities van het christendom. De joodse traditie is van een ontwapenende eerlijkheid, die uit de christelijke theologie is verdwenen."

Van 't Riet zegt met zijn boek geen overtuigingsdrang te hebben. Zoals een joodse leermeester zijn kennis aanbiedt, maar slechts hoopt dat iemand er gebruik van maakt. "Het jodendom heeft de moderne mens veel meer te vertellen dan het klassieke christendom. Maar ik hoef niemand te overtuigen, ik schreef dit boek oorspronkelijk voor mezelf."


This is the website of Peter van 't Riet