Vraag&Antwoord

Avondmaal/Eucharistie (1) - Peter van 't Riet
Werd de sjabbatsmaaltijd in Jezus' tijd door de joden algemeen gevierd?

Vraag: In beschouwingen van sommige bijbelgeleerden over de oorsprong van de eucharistie/het avondmaal speelt de wekelijkse sjabbatmaaltijd van de joden geen enkele rol. Zij vragen zich serieus af of er een voorschrift was om wekelijks de sjabbatmaaltijd in huiselijke kring te vieren, en of dit gebruik algemeen werd onderhouden in die tijd.

Antwoord: De denkfout die in dit soort discussies gemaakt wordt, is dat als een verschijnsel niet overduidelijk in de bronnen vermeld wordt, het niet heeft bestaan. Een voorbeeld: nu is iemand jood omdat zijn/haar moeder jodin is. In het oude Israel was je Israëliet omdat je vader het was. Wanneer heeft die buitengewoon ingrijpende verandering plaatsgevonden? De joodse bronnen zijn daar volstrekt onduidelijk over.

Laat ik het anders formuleren. Is in de joodse bronnen tussen Jezus' tijd en de onze ergens te vinden dat de sjabbatmaaltijd op vrijdagavond op een bepaald moment algemeen werd ingevoerd? Ik denk het niet. En toch wordt die maaltijd al sinds eeuwen genuttigd.

Ik kan het nog anders formuleren. Wat denkt men dat de joden in Jezus' tijd op vrijdagavond deden? Vasten? Spelletjes doen met de kinderen? Vroeg naar bed gaan? Natuurlijk niet: zij hielden een maaltijd! Zoals elke avond, alleen 7 keer zo feestelijk. Sommige zaken zijn zo vanzelfsprekend geweest dat niemand er behoefte aan had ze in bronnen vast te leggen.

Dat geldt niet alleen voor de sjabbatmaaltijd, dat geldt voor het bestaan van synagogen buiten het land Israel in de eeuwen voor de christelijke jaartelling (denkt men nu werkelijk dat de joden in de diaspora in die tijd op sjabbat niet bij elkaar kwamen?). Dat geldt voor de sedermaaltijd buiten Jeruzalem (denkt men nu werkelijk dat de joden buiten Jeruzalem op sederavond iets anders deden dan een sedermaaltijd, zij het zonder pesachlam, vieren?). Dat geldt ook voor de verwijzingen naar de offerdienst in de liturgie van de synagoge in de tijd vóór de tempelverwoesting (denkt men nu werkelijk dat joden op sjabbat in de synagoge geen moment hebben stil gestaan bij wat er op datzelfde moment in de tempel gebeurde?). En zo zou ik nog een tijdje door kunnen gaan met het opsommen van zaken die niet duidelijk uit de bronnen blijken, maar die men door wat we verder weten over het jodendom van die tijd, als vanzelfsprekend mogen beschouwen.
 


This is the website of Peter van 't Riet