Vraag : In je antwoord bij Pesachlam (1) ontken je een link tussen het pesachlam (Exodus 12) en een Egyptische god. Maar ook op de website joodsleven.nl wordt deze link verondersteld. De Egyptenaren zouden het sterrenbeeld ‘Ram’ vereerd hebben, waar de zon precies in het voorjaar door heengaat (vanaf 19 april). Maakt dat deze link niet aannemelijker?
Antwoord : We zijn het erover eens dat een belangrijk aspect van de Exodusverhalen is dat Israël en de mensheid verlost moe(s)ten worden van de Egyptische afgoderij. Maar dat het pesachlam, historisch of cultuurhistorisch gezien, ontleend zou zijn aan een Egyptische godheid, daarvoor zijn zoals ik inderdaad aangaf onvoldoende overtuigende gronden. Het enkele feit dat sommige van de vele Egyptische goden als een (volwassen) ram werden voorgesteld, vind ik niet voldoende voor zo'n stelling. Ook met het feit dat het teken 'Ram' van de dierenriem in april valt, moeten we voorzichtig zijn. De dierenriem is pas in Egypte geïntroduceerd in de 3e eeuw vCJ (Encyclopaedia Britannica Micropaedia, onder: Zodiac). Toen bestond het Exodusverhaal al lang. Voordien (in Mozes’ tijd) hadden de Egyptenaren een heel andere manier om de hemel in te delen. Bovendien geven de Exodusverhalen zelf nauwelijks aanwijzingen voor een dergelijke verbinding.
Daarom houd ik mij voorlopig maar aan de opvatting van Martin Buber die in zijn boek 'Moses : The Revelation and the Covenant' (pag. 70) schrijft:
"It may be supposed on the basis of the known customs of Arabs in Moab and other lands, that the early Semites annually dedicated the first-born of their flock of sheep and goats (which was regarded as a unity), and that they marked those first-born as being dedicate. When it reached the age of about a year, at the time of the full moon, a meal was prepared of it which served as a festival of peace and common joy to the tribe and united it with its blood-brothers and outliers, who came from other places to be present. The blood of the animal was smeared on the tent supports in order to keep the demonic element, apparently consisting originally of the revengeful forefather of the species of animal, at a distance particularly from the human first-born whom he menaced."
Wel is een aantal Egyptische goden op de achtergrond aanwezig in de Exodusverhalen van de tien plagen. In die verhalen wordt duidelijk gemaakt dat zij hun werk niet goed doen, zodat je niks aan ze hebt! Ik heb daarover iets geschreven in mijn boek 'Joodse humor' (hoofdstuk 11).