Vraag : Ik las je artikel De Bijbel maakt ook een andere verzoeningsleer mogelijk op je website. Ik vond het een mooi en treffend artikel waarin het vooral om de relatie gaat en niet om losstaande slechte daden. Als ik naar de apostolische geloofsbelijdenis kijk, dan volgt daar de vergeving van zonden op de kruisdood van Jezus. Ook de christelijke kerken mondiaal zien die kruisdood in de meeste gevallen als een redmiddel. Hoe kan het toch dat deze verzoeningsleer zo diep heeft wortel geschoten in de christelijke dogma's, in het credo en in de prediking binnen de meeste kerken. En zegt het feit dat de meeste christenen deze verzoeningsleer aanhangen niet iets over de waarheid ervan?
Antwoord : Ik denk dat de christelijke verzoeningsleer meer gebaseerd is op een heidens beeld van de relatie tussen goden en mensen en minder op een joods-bijbels gods- en mensbeeld. In Tora en joodse traditie zijn God en mens partners van elkaar bij het voltooien van de schepping. Daardoor zijn ze op elkaar aangewezen. Beiden hebben verbondsverplichtingen aan elkaar. Als de mens een fout maakt en daardoor de relatie met medemens of God verstoort, moet hij die weer goedmaken. Goed maken met God is niet om Gods toorn te stillen, maar om de relatie te herstellen. Dat kan op verschillende manieren. Een offer brengen is daar één van. In het Hebreeuws is "offeren" letterlijk "naderen [tot God]". Het accent ligt op de gezindheid van de offeraar, waarvan de offergave slechts de expressie is. God verzoent zich omdat de zondaar er blijk van geeft de relatie met Hem te willen herstellen, niet omdat er een dier geslacht wordt. Bij veel offers werd helemaal niet geslacht. En sinds de tempel in Jeruzalem verwoest is, verzoent God zich met de joodse mens zonder dat daar nog offergaven aan te pas komen.
In het heidendom zijn de goden daarentegen autonome heren en dames die naar eigen goeddunken over het lot van de mens kunnen beschikken. Van verbondsverplichtingen is geen sprake. Van liefde van de goden voor de mensen al helemaal niet. Als mensen de goden door hun daden in het harnas jagen, dan is de toorn van de goden alleen te stillen, of af te kopen, met veel offers en lofprijzingen. Dat brengt de goden tot rust. Het christelijke gods- en mensbeeld is daar sterk door beïnvloed. Nieuw is dat de mensen Gods toorn over hun zonden niet zelf met offers kunnen stillen. God stilt zijn eigen toorn door zijn zoon voor de mensheid te offeren. Hij verzoent zich met de mensen door hem te laten sterven aan het kruis (voor joden een onbegrijpelijk dogma). Heidens aan die theologie is dat God zijn autonomie ten opzichte van de mensen behoudt en dat zijn toorn door een bloedig offer wordt gestild. Het joods-Bijbelse element erin is dat Hij het doet uit liefde voor de mensheid. Je kunt de christelijke verzoeningsleer dus beschouwen als een samensmelting van heidense en joods-Bijbelse elementen. In die zin was het een stap van het heidendom in de richting van het jodendom. Maar de basis van de verzoeningsleer is uit het heidendom afkomstig.
Het feit dat de meeste kerken en christenen een dergelijke verzoeningsleer aanhangen, is voor mij geen teken - laat staan een bewijs - van de waarheid ervan. Uit Tenach weten we dat de waarheid in Israël vaak een zaak was van een "kleine rest". Als dat zelfs een criterium voor de waarheid zou zijn, dan pleit een grote aanhang niet in het voordeel van de gangbare verzoeningsleer.
Wil je meer weten over het gods- en mensbeeld van de Tora en het jodendom ook in relatie tot het christelijke gods- en mensbeeld, dan kan ik je mijn boek Het mensbeeld van de Tora aanbevelen.