Vraag&Antwoord

Antisemitisme (1) - Peter van 't Riet - 2015
Wat is de achtergrond van het antisemitisme? Waar komt het vandaan?

Vraag : Iets wat mij de laatste tijd veel bezig houdt, is de vraag hoe het toch komt dat er antisemitisme in de wereld is. Ik probeer er van alles over te lezen, maar dat valt nog niet mee om daar iets over te vinden. Mijn vraag gaat dus niet over het verschijnsel zelf, maar over de achtergrond ervan.

Antwoord : Het antwoord op deze vraag is niet zo eenvoudig te geven. Er zijn al heel wat studies aan gewijd. Soms is geprobeerd het antisemitisme te verklaren uit sociaaleconomische factoren. Joden zouden dan bijvoorbeeld gezien worden als de rijken van deze wereld, wat afgunst zou opwekken. In antisemitische propaganda is dat ook gebruikt: de joden als rijke uitzuigers van de armen in de wereld. Maar er zijn even zovele voorbeelden van een arm joods proletariaat dat het helemaal niet beter had dan de rest van het "gewone volk". In ghetto's is de armoede vaak schrijnend geweest. De meeste joden in Arabische landen behoorden ook tot de onderklasse van de samenleving.

Ook is antisemitisme wel voorgesteld als een typisch christelijk verschijnsel. Het voortbestaan van het joodse volk zou door de christenen worden gezien als een bedreiging voor hun theologisch gelijk. Dit is zeker een motief voor christelijk antisemitisme geweest. Maar een afdoende verklaring is het niet, want ook voordat het christendom bestond was er al antisemitisme en ook onder de islam was en is er antisemitisme.

Een van de oudste verklaringen voor antisemitisme, die wel eens dicht bij de waarheid zou kunnen liggen, vinden we al in de Bijbel. In het bijbelboek Esther (3:8) zegt Haman tegen koning Ahasveros: "Er is één volk dat verstrooid en afgezonderd leeft in de gewesten van uw koninkrijk, en zijn wetten verschillen van die van alle volken, maar de wetten van de koning volbrengt het niet." Met andere woorden, het joodse volk is anders dan alle andere volken. Waar ze ook wonen, voor elk ander volk zijn de joden een "vreemd volk", dat vasthoudt aan zijn eigen tradities en dat er gewoonten op nahoudt die door de omgeving niet begrepen worden.

Daar komt bij dat het jodendom zich eeuwenlang in het algemeen vreedzaam en weerloos heeft opgesteld. Ze boezemen hun omgeving geen angst in met aanslagen, geweld en represailles. Daardoor konden joden gemakkelijk tot zondebok worden verklaard voor alles wat misging in een samenleving. Je ziet vaak in tijden van crisis, armoede, onzekerheid, maatschappelijke verandering, oorlogsdreiging, nationale vernedering etc. dat het antisemitisme toeneemt. Interessant is dan de vervolgvraag: Waarin verschilt het jodendom dan zo van alle andere volken? Mocht je dat interesseren dan kan ik je daarover een goed boek aanraden: "Where Judaism differed" van Abba Hillel Silver, te koop bij Amazon.


This is the website of Peter van 't Riet