Vraag&Antwoord

De vertaling van Jesaja 9:5 (1) - Peter van 't Riet - 2013
Is Jesaja 9:5 wel goed vertaald?

Vraag : Ik zou wel eens willen weten, wat er in de originele tekst van Jesaja 9:5 staat, want ik kan me niet voorstellen dat mijn Bijbelvertaling met "Sterke God" goed is. Dan zou namelijk de Zoon van God ook God zijn en zelfs Eeuwige Vader.

Antwoord : Jesaja 9:5 is een theologisch beladen tekst. Dat zie je al aan de hoofdletters in veel vertalingen: Kind, Zoon, Wonderbare Raadsman, Sterke God, etc. Boven de perikoop in de NBG-1951-vertaling staat als toevoeging van de vertalers: "De geboorte van de Messias" (ook weer met een hoofdletter M). Voor traditionele christenen is het allemaal heel duidelijk: hier gaat het over Jezus Christus/Messias. Maar waarom lezen joden dat er dan niet in?

In de eerste plaats kun je al die hoofdletters schrappen, want het Hebreeuws heeft geen hoofd- en kleine letters. Dat leest al veel minder theologisch beladen. Verder merk ik op dat "een kind is ons geboren" betrekking heeft op een gebeurtenis die - als Jesaja dit schrijft - al heeft plaatsgevonden. Lees deze tekst verder eens in de Nieuwe Vertaling van het NBG uit 2004. Je zult tot je verrassing in plaats van "Sterke God" hier "Goddelijke held" aantreffen. In het Hebreeuws staat er eel gibor, een uitdrukking die verschillende interpretaties toelaat: "God is een held", Held van God", "Goddelijke held", etc. Een interpretatie waarin de geboren zoon ook zelf als God wordt gezien, is dus niet noodzakelijk uit de tekst af te leiden. Zij is zelfs in strijd met een aantal belangrijke grondgedachten van de Bijbel zoals dat God niet geschapen en niet geboren is.

Het is bovendien belangrijk in het oog te houden dat profeten geen toekomstvoorspellers waren, maar vooral met de gebeurtenissen in hun eigen tijd bezig zijn geweest. De manier waarop zij dat doen, wordt door latere generaties ervaren als nog altijd belangrijk voor de eigen tijd. Bij het nadenken over actuele problemen zullen evangelisten en rabbijnen dus altijd aansluiting zoeken bij de oude teksten van de profeten. Dat heeft niets te maken met "vooruit kijken door de profeten om te voorspellen", maar alles met "omkijken door latere generaties om te leren".

Verder merk ik op dat het Hebreeuws-joodse denken functioneel en niet essentialistisch is. Zelfs als het geboren kind in de vertaling "sterke God" wordt genoemd, hoef je dat niet uit te leggen als een wezenstoestand van het kind, te weten dat hij identiek met God zou zijn. In het Hebreeuws-joodse denken betekent het daarentegen dat hij een functie vervult om het werk van God te helpen uitvoeren. De rij aanduidingen van het kind eindigt niet voor niets met "vredevorst", dat wil zeggen iemand die sjaloom (vrede en welzijn) brengt.

Een goede vertaling van het vers is dus: "Want een kind is ons geboren, een zoon is ons gegeven. De heerschappij rust op zijn schouders. En men roept zijn naam: Wonderbare, Raadsman, Held van God, altijd Vader, Vredevorst." Concreet gaat het over een nazaat van David (zie het volgende vers 6), zeer waarschijnlijk koning Hizkia (regerend in Jeruzalem van 715-687 vCJ). Ook waarschijnlijk is het dat de tekst niet over zijn geboorte gaat, maar over zijn troonsbestijging. Die werd in Israël immers voorgesteld als de geboorte van een zoon van God (zie Psalm 2:7, een psalm die gezongen werd bij de troonsbestijging van een nieuwe koning). Het was Hizkia die, door intelligent te opereren, Jeruzalem uit de handen van de Assyrische horden zou weten te houden en zo de sjaloom voor de stad wist te bewaren.

De evangelisten hebben Jezus ervaren als ook iemand die de sjaloom van zijn volk natreefde en kunnen hem dus omschrijven met het model van Hizkia in Jesaja 9:5. Maar dat sluit niet uit dat ook anderen een dergelijke rol kunnen vervullen.


This is the website of Peter van 't Riet