Vraag&Antwoord

De dood van Aäron (1) - Peter van 't Riet - 2013
Waarom moest Aäron zo'n smadelijke dood ondergaan?

Vraag : In Numeri 20:22-29 lezen we over de dood van Aäron. Is het niet wreed dat een man met zoveel verdiensten vanwege een klein vergrijp zo vernederd wordt en ontkleed moet verdwijnen op een bergtop? 

Antwoord : Je kunt het verhaal lezen als een historisch incident tussen een boze God en een onhandig opererende Aäron, die voor een relatief licht vergrijp zwaar wordt gestraft met een smadelijke dood, maar vruchtbaarder is het denk ik op zoek te gaan naar het betoog achter het verhaal. Misschien heb je iets aan de wijze waarop ik dit verhaal lees. 

Het betoog van het verhaal begint al in het voorafgaande (Numeri 20:2-13). Het volk verpakt zijn "twist met de Eeuwige" (vers 13) in een aanval op Mozes en Aäron (vers 4 en 5). Zo doe je dat immers? Als je de sterke man zelf niet durft aan te spreken, dan richt je je pijlen op zijn medewerkers. Omdat zij met de situatie geen raad weten, gaan de beide heren de Eeuwige om raad vragen (vers 6). Die geeft vervolgens de oplossing: "spreken tot de rots" (vers 7). Maar als Mozes en Aäron die oplossing vervolgens voor de ogen van het volk gaan toepassen, doen ze ten eerste alsof ze die oplossing zelf bedacht hebben (vers 10) en veranderen ze ten tweede het spreken eigenmachtig in slaan (vers 11). Dat is geen kleine verandering: spreken = overtuigen, slaan = dwingen. Leiders in Israël behoren te overtuigen, niet te dwingen. Bovendien gaat Aäron als eerste de fout in. Hij is het immers die (in vers 10) het volk toespreekt (zie Exodus 4:10 en 14-17). Ze gingen dus op dat moment niet voor de Eeuwige, maar voor zichzelf, een fout die leiders vaak maken: niet meer voor de zaak, maar voor jezelf gaan. Dat maakt ze (archetypisch) ongeschikt om het volk het beloofde land binnen te leiden. Niet alleen Aäron, ook Mozes werd dat immers niet toegestaan (Deuteronomium 32:48-52). Je kunt dat interpreteren als: niemand staat boven de wet (de Tora), ook niet de belangrijkste leiders zoals Mozes de wetgever en Aäron de hogepriester. Maar die abstracte gedachte moet in een verhaal geconcretiseerd worden. En dat gebeurt in vers 22-29. 

Nog even een paar details van dat vervolg. Aäron mag dan in de fout zijn gegaan, hij behoudt zijn verdiensten. Het "vergaderd worden tot het voorgeslacht" (24) betekent: "bijgezet" worden in de rij van voorvaderen waaruit latere generaties inspiratie kunnen putten. Ook uit Aärons grote fout kan het nageslacht lering trekken. Verder is met de kleren die hij moet uittrekken (vers 26), zijn ambtsgewaad bedoeld. Kleren zijn in de bijbelse taal vaak het symbool van de functie die iemand bekleed. Dat zijn zoon Eleazar ermee bekleed moet worden, wil zeggen dat die het ambt van hogepriester van zijn vader overneemt. Het verhaal drukt dus ook uit dat het in Israël geen ideaal is om tot je dood aan je ambt vast te houden, zoals je dat bij zoveel heersers en hoge functionarissen ziet. Het beklimmen van de berg (vers 27) tot slot is een symbool van "tot God gaan". Dichter bij de Eeuwige dan op de top van de berg (vers 28) kun je niet komen. Als het volk van de dood van Aäron hoort, bewenen ze hem dertig dagen (vers 29). Ook de dood van Mozes (Deuteronomium 34) heeft zo'n soort verloop. Bij hem staat erbij: "niemand heeft zijn graf geweten tot op de huidige dag" (vers 6). Iemands graf is in het jodendom de plek waar je zijn leven overdenkt. Mozes' leven moet niet op één plek, maar overal in de wereld overdacht worden. Datzelfde zou voor Aäron kunnen gelden, hoewel het er niet bij staat.


This is the website of Peter van 't Riet